Birol BOZKURT
Türkiye son yıllarda uyguladığı düşük faiz politikasını kademeli olarak terk ediyor. Seçimlerden sonra oluşturulan yeni ekonomi yönetimi reel politikalara geçiş sürecini başlatmış ardından yeni Merkez Bankası yönetimi de bu doğrultuda politika faizlerini iki ayda 900 baz puan artırarak kademeli sıkılaşma sürecini başlattı.
Bu durum bankaların kredi ve mevduat faizlerini de etkiledi. Seçimlerden önce yüzde 50’lere kadar çıkan mevduat faizi yüzde 25’lere kadar gerilerken kredi faizlerinde tam tersi bir durum yaşanıyor. Kamu bankaları, seçim öncesine göre faizde 15 puanı aşan artışa imza attı. Bazı özel bankalar da ihtiyaç kredilerinde faizi yüzde aylık 5’in üzerine çıkardı.
Sadeleşme adımları kredi faizleri yükseltti
Merkez Bankası daha önce aldığı kararla piyasa mekanizmasının işlevselliğini artırmak için faiz oranına göre menkul kıymet tesisi uygulaması sadeleştirmişti. Buna göre kredi kartı nakit kullanımlarına ve kredili mevduat hesaplarına uygulanan aylık azami faiz oranı yüzde 2,89’a yükseltilmişti.
Ayrıca yüzde 3 olan TL ticari krediler için aylık büyüme sınırının yüzde 2,5 olarak belirlenmesine karar verilmişti. Taşıt kredilerinde yüzde 3 olan büyüme sınırının yüzde 2 olarak belirlenmesine, ihtiyaç kredilerinde ise değişikliğe gidilmeyerek yüzde 3 sınırının korunmasına karar verildiği açıklanmıştı. Tüm bu düzenlemelerin ardından bankalar kredi faizlerini artırmaya başladı.
Kredi faizlerinde yeni sıkılaşma adımları
Tüm bunlara ek olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) finansal istikrarın güçlendirilmesine yönelik kredilerde yeni sıkılaştırma adımları attı. Kurul tarafından sermaye yeterliliği standart oranları hesaplamasında dikkate alınan risk ağırlıklarının artırılmasına karar verdi.
Buna göre ihtiyaç kredileri, bireysel kredi kartları, tüketicilere kullandırılacak binek araç edinimi amaçlı taşıt kredileri ile taşıt teminatlı krediler ve tüketiciler ile yapılacak finansal kiralama işlemlerinde risk ağırlıkları yüzde 150’ye yükseltildi. Ayrıca, kredi kartlarında; havayolları, seyahat acenteleri ve konaklama ile ilgili yurt dışına ilişkin harcamalarda taksit uygulamasına son verildi.
Bireysel kredi faizleri yükselecek
BDDK ayrıca, konut hariç bireysel kredilerin tamamının (KMH ve kredi kartları dahil) risk ağırlığını yüzde 150’ye çıkardı. Bu sayede söz konusu faiz oranlarının artması sağlanacak. 2021’de risk ağırlıkları kartlarda 1-6 ay vadede yüzde 100, 6 aydan uzunlarda yüzde 150, ihtiyaç kredilerinde 1-12 ay vadede yüzde 100, 12 aydan uzunlarda yüzde 150’ye yükseltilmişti. Taşıt kredilerinde risk ağırlığı yüzde 75’ti.
Kamu bankaları kredi faizlerini artırdı
Merkez Bankası’nın son toplantısında verdiği 250 baz puanlık faiz artışı kararından sonra kamu bankalarında kredi faizleri hızla yükseldi. Seçimlerden önce aylık yüzde 1,94 olan ihtiyaç kredisi faizi, seçim sonrası aylık yüzde 2,64’e yükseldi. Aylık taşıt kredisi faizleri de yüzde 2,45’ten 2,65’e çıkarken konut kredi faizleri ise yüzde 2,19’dan yüzde 2,49’a yükseldi. Bu oran seçimden önce yüzde 1,67’iydi. Yaklaşık bir senedir ticari müşterilere uygulanan kredi kısıtlamasının benzeri, ihtiyaç kredisi kullanmak isteyen vatandaşa da uygulanıyor. İhtiyaç kredisi musluklarını mayıs ayında kısmaya başlayan kamu bankaları, şu an en fazla 70 bin TL’ye kadar ihtiyaç kredisi veriyor.
Özel bankalarda kredi faizleri yükselişte
Kamu bankalarının ardından özel bankalarda kredi faizlerinde artışa gitti. İhtiyaç kredi faizleri bankadan bankaya değişiklik gösterirken 50 bin TL 12 ay taksitli kredi içim yüzde 1,89 ile yüzde 4,99 arasında değişen oranlar karşımıza çıkıyor. Rakam yükseldikçe faiz oranı da artıyor. 100 bin TL ihtiyaç kredisinde en yüksek faiz oranı yüzde 5’i de geçiyor. Özel bankalarda taşıt kredi faizleri yüzde 2,85 ile yüzde 4,89 arasında değişkenlik gösteriyor. Konut kredi faizlerinde ise yüzde 2,39 ile yüzde 3,40 arasında değişiyor.
Mevduat faizleri son 1 ayda 12 puan birden düştü
Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın gerçekleştirdiği 3. Enflasyon Raporu sunumunda vurgu yaptığı mevduat faizlerindeki düşüş sürüyor. TCMB verilerine göre mevduatlarda ağırlıklı payı olan 1-3 ay vadeli mevduatlarda ortalama faiz 21 Temmuz haftası itibariyle ortalama yüzde 30,4 seviyesine geriledi. Haziran ayında mevduatlarda ortalama faiz yüzde 42 ile 23 yılın zirvesini görmüştü. Mevduat faizlerinde yaşanan son düşüş ivmesiyle son 1 ayda yaklaşık 12 puanlık gerileme izlendi. KKM faizlerinde de durum farklı değil. Bankalar KKM’ye yüzde 17,5 ile yüzde 36 arasında değişen oranlarda faiz veriyor.
Tüketici kredi hacmi geriledi
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından yayımlanan haftalık bültene göre, sektörün kredi hacmi 21 Temmuz itibarıyla 115 milyar 659 milyon 8 lira artarak 10 trilyon 137 milyar 70 milyon liradan, 10 trilyon 252 milyar 729 milyon liraya yükseldi. Bankalar tarafından kullandırılan tüketici kredileri uzun bir aranın ardından düşüşe geçti. Tüketici kredileri tutarı, 21 Temmuz itibarıyla 2 milyar 44 milyon lira azalışla 1 trilyon 401 milyar 395 milyon lira oldu. Söz konusu kredilerin 440 milyar lirası konut, 84 milyar 184 milyon lirası taşıt ve 877 milyar 211 milyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu.
