Çıraklık ve Staj Mağduriyeti: Bir Sosyal Adaletsizlik Örneği

Sevgili okuyucularımız, soru ve görüşlerinizi [email protected] e-posta adresinden bize iletebilirsiniz.

Gençliklerindeyken çıraklık yapmışlardı. Bazıları henüz 13 yaşındaydı, bazıları 16. Sabah ezanından önce kalkıp işe başlayanlar, temizlik yaparak meslek öğrenenler vardı aralarında. Ellerine çekiç verildi, sonra tornavida. İş önlüğü giydiler ama yükleri sadece önlük değil, bir ömür boyu sürecek bir mağduriyetin de ağırlığıydı.

Bir gün onlara sigorta girişi yapıldığını söyledik. Kâğıtta “Sigorta girişiniz yapılmıştır” yazıyordu. Heyecanlandılar. Belki emekli olacaklarını düşündüler. Oysa bilmiyorlardı; bu girişin hiçbir faydası olmayacaktı. Çünkü o, sadece duvarda asılı bir sigorta kâğıdından ibaretti.

Aynı tarihte başlamak, aynı kaderi paylaşmak demek değildir

Aynı gün sigorta numarası verilen iki kişiden biri emekli olurken, diğeri hala işe gidiyor olabilirdi. Neden mi? Birisi uzun vadeli sigorta kapsamındayken, diğeri sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına sahipti. Bu ayrım, bireyin bilgisi dışında yapılmıştı. Ne bilgilendirme ne de tercih hakkı vardı.

Çıraklık, ustalığın başlangıcıydı. Şimdi mağduriyetin adı oldu

Çıraklık deneyimi, öğrenme, ilerleme ve usta olma umuduyla hatırlanmalıydı. Ancak bu çocuklara usta olma değil, mağduriyet sunuldu. Yasal boşluklar ve ayrıntılara sığınarak onların emeği görmezden gelindi.

Yıllar geçtikçe değil, haklar ertelendikçe yıpranıyor insanlar

Staj ve çıraklık mağdurları sadece birkaç yıl daha geç emekli olmuyor. Bu durum, kaçırılan çocukluk, geciken sağlık sorunları ve emeklilik planının ertelenmesi demektir. Ve en önemlisi, devlete olan güvenin zedelenmesi demektir.

Birçok kişi EYT düzenlemelerinde sigorta başlangıcının 1999’dan önce olduğu halde dışta kaldı. Nedeni? Çünkü staj sigortaları “sayılmadı”. Oysa aynı yıl işe başlamış bir başkası bugün emekli olabilir. Adalet nerede?

O hâlde çözüm nedir?

Çözüm basit ve mümkündür. Geriye dönük borçlanma hakkı tanınmalıdır. Bu kişiler kayıt dışı çalışmadılar, eksik kayıtlıydılar. SGK sisteminde sigorta numaraları mevcut. Bu günlerin sayılması, hem bütçeye gelir sağlar hem de mağduriyete katkı sunar.

Sessizlik de bir tercihtir. Ama çoğu zaman yanlış olanıdır.

Siyasi iktidar konuya mesafeli, ana muhalefet ise sadece konuşuyor. Ancak bu sadece teknik bir düzenleme değil, bir vicdan meselesidir. Sesi kısılan ve görmezden gelinen bu kesim, her gün yaşamak zorunda. Haklarını arıyorlar ve artık hesap sormaya karar verdiler.

Ülke, gençliğinde çalıştırdığı insanlara yaşlılığında “sigortan geçersiz” derse, geçmişine ihanet etmiş olur.

Çıraklık ve staj mağdurlarının isteği lütuf değil, gecikmiş bir hakkın teslimidir. Bu adım, sadece bir sosyal politika değil, bir insanlık borcunun ödenmesidir.

SORU

Gülseren Hanım, e-devlet üzerinden yaptığınız emeklilik başvurusunda Nisan ayı maaşınızı hak etmemiş olabilirsiniz. İşlem yapılan tarih itibariyle maaşınız 1 Mayıs’tan itibaren hesaplanacaktır. Bu durumda herhangi bir adım atmanıza gerek yok.

SORU

Okan Bey, iş kazasını derhal SGK’ya bildirmediğiniz için ceza almış olabilirsiniz. İş kazası durumunda derhal kolluk kuvvetlerine ve SGK’ya bildirim yapmanız gerekmektedir. Geç bildirim durumunda idari para cezası ile karşılaşabilirsiniz. Bildiriminizi en kısa sürede yapmanız önemlidir.